Mô hình 5E (Education, Engagement, Exploration, Explanation, và Extension) là một phương pháp giảng dạy tiên tiến trong lĩnh vực giáo dục, chủ trương theo lý thuyết xây dựng kiến thức constructivism. Theo mô hình này, người học xây dựng kiến thức từ trải nghiệm cá nhân và tương tác xã hội. Đơn giản mà nói, 5E là một phương pháp giảng dạy khoa học mới, đặc trưng bởi việc khuyến khích học sinh tham gia tích cực và xây dựng kiến thức thông qua trải nghiệm thực tế.
Mô hình 5E có nguồn gốc từ năm 1987 khi Tiến sĩ Rodger W. Bybee và đồng nghiệp tại tổ chức Nghiên Cứu Khung Chương Trình Dạy Sinh Học ở Mỹ phát triển nó nhằm cải thiện chương trình dạy học môn sinh học ở cấp tiểu học. Tuy nhiên, mô hình này đã nhanh chóng lan rộng trong giáo dục và được áp dụng mở rộng cho nhiều môn học, được biết đến rộng rãi trên toàn cầu qua cuốn sách “Science Inquiry: Learning and Teaching in the K-5 Classroom” của Rodger W. Bybee.
Hiện tại, Mô hình 5E tiếp tục được cải tiến để phản ánh đặc thù của từng môi trường giáo dục và đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển toàn diện của học sinh, đồng thời làm nổi bật sự quan trọng của trải nghiệm thực tế trong quá trình học.
1. Quy trình 5E trong STEM.
Quy trình giảng dạy 5E là một phương pháp giảng dạy được thiết kế để tăng cường việc học và hiểu biết của học sinh thông qua việc tích hợp Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học (STEM). Quy trình này bao gồm năm bước chính, mỗi bước bắt đầu bằng một chữ cái “E” khác nhau:
1.1. Engage (Gắn kết):
- Mục tiêu: Tạo ra sự hứng thú và kích thích tò mò của học sinh về đề tài.
- Hoạt động: Giáo viên đưa ra câu hỏi, vấn đề hoặc tình huống để kích thích sự tò mò và tìm hiểu của học sinh.
- Ví dụ: Trình bày một vấn đề thực tế hoặc thảo luận về một hiện tượng để thu hút sự chú ý của học sinh.
1.2. Explore (Đánh gía cụ thể):
- Mục tiêu: Học sinh tham gia vào các hoạt động thực hành để khám phá thông tin và xây dựng kiến thức cơ bản.
- Hoạt động: Học sinh thực hiện các thí nghiệm, quan sát, thảo luận nhóm để tìm hiểu và thu thập thông tin.
- Ví dụ: Học sinh thực hiện thí nghiệm để xác định làm thế nào nước ảnh hưởng đến việc phát tán âm thanh.
1.3. Explain (Giải thích):
- Mục tiêu: Học sinh chia sẻ thông tin, ý kiến và hiểu biết của họ với nhau.
- Hoạt động: Bạn có thể sử dụng bảng trắng, bảng đen hoặc các phương tiện trình chiếu để giúp học sinh trình bày kết quả của họ.
- Ví dụ: Học sinh giải thích kết quả của thí nghiệm và so sánh với nhóm khác.
1.4. Elaborate (Mở rộng):
- Mục tiêu: Học sinh sâu rộng hiểu biết của họ thông qua các hoạt động thực tế và ứng dụng vào ngữ cảnh mới.
- Hoạt động: Học sinh có thể áp dụng kiến thức của mình vào các tình huống mới, thực hiện dự án, hoặc giải quyết vấn đề thực tế.
- Ví dụ: Học sinh thiết kế mô hình để giải quyết một vấn đề môi trường liên quan đến nước.
1.5. Evaluate (Đánh giá):
- Mục tiêu: Đánh giá sự hiểu biết và kỹ năng của học sinh, cũng như hiệu quả của quy trình giảng dạy.
- Hoạt động: Có thể sử dụng các bài kiểm tra, dự án, thảo luận nhóm hoặc tự đánh giá để đo lường tiến độ và hiệu suất của học sinh.
- Ví dụ: Học sinh đánh giá cách họ đã áp dụng kiến thức để giải quyết vấn đề và đề xuất cải tiến.
2. Ưu và nhược điểm của mô hình giảng dậy 5E trong STEM.
2.1. Ưu Điểm của Mô Hình 5E:
- Thúc Đẩy Tính Tò Mò và Tự Nhiên của Học Sinh: Mô hình 5E khuyến khích sự tò mò và tự nhiên của học sinh bằng cách bắt đầu bằng các hoạt động kích thích (Engage) và khám phá (Explore), giúp họ tự quan tâm đến nội dung học tập.
- Phát Huy Tư Duy Sáng Tạo và Tự Học: Bằng cách giúp học sinh tham gia tích cực vào quá trình học và xây dựng kiến thức từ trải nghiệm thực tế, mô hình này thúc đẩy tư duy sáng tạo và khả năng tự học của học sinh.
- Tích Hợp STEM và Phương Pháp Thông Thương: Mô hình 5E tự nhiên tích hợp các yếu tố Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học (STEM), phản ánh xu hướng giáo dục hiện đại. Nó cũng tương ứng với lý thuyết xây dựng kiến thức và học thông qua trải nghiệm.
- Tạo Nền Tảng Cho Việc Mở Rộng và Ứng Dụng Kiến Thức: Các bước Giải thích (Explain) và Mở rộng (Elaborate) giúp học sinh không chỉ hiểu về một đề tài mà còn có khả năng áp dụng kiến thức đã học vào các tình huống mới.
2.2. Nhược Điểm của Mô Hình 5E:
- Yêu Cầu Thời Gian và Năng Lượng: Triển khai mô hình 5E có thể đòi hỏi nhiều thời gian và năng lượng từ giáo viên và học sinh, đặc biệt là khi thực hiện các hoạt động thực hành và dự án phức tạp.
- Khả Năng Tổ Chức và Quản Lý: Cần sự kỹ năng tổ chức và quản lý tốt để triển khai mô hình 5E một cách hiệu quả, và không phải tất cả các giáo viên đều có khả năng này.
- Khả Năng Đánh Giá Khó Khăn: Đánh giá trong mô hình 5E có thể phức tạp hơn so với các phương pháp giảng dạy truyền thống, vì đòi hỏi sự đánh giá đa dạng và linh hoạt để đo lường sự hiểu biết và kỹ năng của học sinh.
- Không Phù Hợp Cho Mọi Bài Học: Mặc dù có nhiều ưu điểm, mô hình 5E không phải lúc nào cũng là lựa chọn phù hợp. Đôi khi, các bài học cụ thể có thể đòi hỏi phương pháp giảng dạy khác để đạt được mục tiêu hiệu quả.
